Vorige week werd bekend dat Lodewijk Asscher (1974) met bijna 80% van de stemmen door de PvdA-leden is gekozen tot lijsttrekker voor de gemeenteraadsverkiezingen op (dinsdag!) 7 maart volgend jaar. In zijn aanvaardingsspeech herinnerde hij aan al diegenen die hem voorgingen en hem met eerbied vervullen. In die traditie wil hij staan. Hij noemde geen namen. Maar wie waren zijn voorgangers?
1946-1958
Direct na de oorlog werd een noodgemeenteraad ingesteld. In 1946 waren er voor het eerst verkiezingen waaraan de in februari 1946 opgerichte PvdA deelnam. Zeker weten doe ik het niet maar waarschijnlijk is dat Albert de Roos (1900-1978) in 1946, 1949, 1953 en 1958 een aantal keren onze lijsttrekker was. In 1946 haalde de PvdA 15 zetels. Dat gold ook voor de CPN. De CPN werd de grootste partij met enkele honderden stemmen meer dan de PvdA. Drie jaar later verloren we een zetel. In 1953 behaalden we 17 zetels en in 1958 verloren we er weer 2. In de periode van 1946 tot 1962 was Albert de Roos onafgebroken wethouder. De langstzittende PvdA-wethouder tot nu toe.
1962
In dat jaar werd Joop den Uyl (1919-1987) lijsttrekker. Hij was toen al negen jaar lid van de gemeenteraad en zes jaar lid van de Tweede Kamer. Joop won 2 zetels en bracht de PvdA daarmee op 17 zetels. In september van 1962 (in die tijd trad het college niet direct na de verkiezingen aan maar pas in september) werd hij wethouder Publieke Werken, Stadsontwikkeling en Economische Zaken. Na tweeënhalf jaar vertrok hij naar Den Haag om minister van Economische Zaken te worden in het kabinet Cals. Zoals bekend werd hij in 1973 minister-president.
1966 en 1970
In 1966 was Ed. van Thijn (1934) de, zeker voor die tijd, zeer jeugdige lijsttrekker. Hij was nog net geen 32 jaar. Dat jong geen garantie is voor zetelwinst bleek toen hij 4 zetels verloor. Hij loodste de 13 leden tellende fractie door de roerige jaren zestig met als bekend Amsterdams feit de Maagdenhuisbezetting. Vanaf 1967 combineerde Ed. het fractievoorzitterschap in Amsterdam met het lidmaatschap van de Tweede Kamer. In 1970 was hij weer lijsttrekker en verloor nog een zetel en boekte daarmee het slechtste resultaat (12 zetels) voor de PvdA tot dan toe. Een resultaat dat zich 20 jaar later weer zou voordoen. In 1970 kon hij wethouder worden maar koos voor het lid blijven van de Tweede Kamer. In 1971 verliet hij de gemeenteraad en vertrok voor lange tijd naar Den Haag. In 1983 kwam hij terug om Burgemeester te worden en bleef dat meer dan 10 jaar.
1974
Toen was Han Lammers (1931- 2000) lijsttrekker. Hij won maar liefst 5 zetels. Kwam dat omdat er een links college was beloofd aan de kiezers? Han was in 1970 tussentijds raadslid en direct wethouder geworden. In januari 1976 was het sprookje uit. Het linkse college sneuvelde en Lammers werd verbannen naar de (flevo)polder.
1978 en 1982
“Jan Schaefer komt” was de verkiezingsleus. Jan (1940-1994) bezorgde de partij 2 zetels winst en dat betekende een fractie van 19 mensen. De bouwproductie lag volledig op z’n gat. Er werden nog maar enkele honderden woningen gebouwd. Vier jaar later waren het er meer dan 8000 in één jaar. De voormalige actievoerder uit De Pijp maakte zijn uitspraak “In geouwehoer kan je niet wonen” helemaal waar. Vier jaar later was Jan weer lijsttrekker. Toen verloor hij drie zetels. In 1986 ging Jan Terug naar Den Haag, waar hij in het kabinet Den Uyl staatssecretaris voor Volkshuisvesting was geweest, nu werd hij Tweede Kamerlid.
1986 en 1990
Walter Etty (1949) was in 1986 voor de eerste keer lijsttrekker. In 1978 was hij nog met enige moeite door de Gewestelijke Vergadering op plaats 15 (of 16?) gezet. In 1980 volgde hij tussentijds Wim Sinnige op (Die had het na de Vondelstraat en de Kroningsrellen wel gehad). Walter was nog maar net 31 jaar en werd wethouder Financiën en Bestuurlijk Stelsel. Hij zou het 10 jaar blijven. In 1986 behaalde hij het nog altijd beste resultaat ooit voor de Amsterdamse PvdA. Op de verkiezingsavond in het Stedelijk Museum gaven in het begin van de avond de eerste uitslagen een uitkomst van 23 zetels aan. Uiteindelijk werden het er 21. Maar liefst 5 zetels winst. In 1990 was Walter weer lijsttrekker. Nu verloor hij 9 zetels. Wederom een record. De PvdA was daarmee terug op het dieptepunt van 1970. Walter stapte een week na de verkiezingen op na een bepaald niet vredig verlopen Gewestelijke Vergadering in huize Pax.
1994
Eberhard van der Laan (1955) was in 1990 in de fractie gekozen. Een partijtijger die al actief was sinds de jaren zeventig. In de jaren tachtig nog korte tijd politiek-assistent van Jan Schaefer. Iemand die het klappen van de zweep kende. Na de dramatische verkiezingsnederlaag van 1990 moest hij de fractie uit het moeras trekken. Hij koos bewust voor de combinatie lijsttrekker en fractievoorzitter en had absoluut geen ambitie voor het wethouderschap. Die combinatie gaf hem een ijzersterke positie, zowel in de fractie als naar de PvdA-wethouders. Hij bezorgde de partij 2 belangrijke zetels winst. Twee dagen voor de verkiezingen kopte het Nieuws van de Dag nog dat D66 (had toen 9 zetels) groter zou worden dan de PvdA. Maar als een ware Amerikaanse President kon Eberhard in de verkiezingsnacht in het café die krant boven z’n hoofd houden en bewijzen dat de PvdA 14 zetels had en D66 8 (-1)
1998
Jaap van der Aa (1946) was nietsvermoedend in 1994 door Eberhard binnengehaald op plaats 9. Hij werd echter direct wethouder Onderwijs. Na vier jaar was hij onze aanvoerder. Hij boekte een winst van 1 zetel en bracht de partij weer op het langjarige gemiddelde van 15 zetels.
2002
Rob Oudkerk (1955). Kwam na acht jaar in de Tweede Kamer naar Amsterdam. Hij boekte geen winst maar verloor ook niet. Een knappe prestatie want in Rotterdam duikelde de partij naar 12 zetels en kwam niet terug in het college. Rob formeerde qua samenstelling het meest rechtse college (PvdA én VVD én CDA) in de Amsterdamse geschiedenis sinds de oorlog. Na anderhalf jaar vertrok Rob om zijn oude bezigheden weer op te pakken. Op 11 november a.s. verschijnt zijn boek over zijn tijd in de Amsterdamse politiek. Geen weg terug.
2006
Lodewijk Asscher (1974). Net 31 jaar en de jongste lijsttrekker die de PvdA in Amsterdam ooit heeft gehad. Werd na het vertrek van Rob Oudkerk en fractievoorzitter Tjalling Halbertsma in 2004 fractievoorzitter. Doet dat heel goed.
Gaat 2 zetels winnen.
1946 15
1949 14 – 1
1953 17 +3
1958 15 – 2
1962 17 +2 Den Uyl
1966 13 – 4 Van Thijn
1970 12 – 1 Van Thijn
1974 17 + 5 Lammers
1978 19 + 2 Schaefer
1982 16 – 3 Schaefer
1986 21 + 5 Etty
1990 12 – 9 Etty
1994 14 + 2 Van der Laan
1998 15 + 1 Van der Aa
2002 15 0 Oudkerk